Tekst autorstwa Andrzeja Nawrockiego, czyli mojego ojca, opublikowany za zgodą autora.
Subiektywna historia Polskiej Energetyki Jądrowej
Subiektywna to znaczy taka jaką ja pamiętam i widzę.
START
1957 – 1961 GLIWICE
Dla mnie historia polskiej energetyki jądrowej rozpoczęła się w roku 1957, tj. pod koniec czwartego semestru studiów na Wydziale Mechaniczno – Energetycznym Politechniki Śląskiej w Gliwicach, wtedy jeszcze, imienia Wincentego Pstrowskiego. Zostaliśmy wezwani do wyboru specjalizacji. Pomimo tego, że był to już drugi studiów, nie bardzo orientowałem się czym się różnią, albo czy będą skutkować dla wybierającego, specjalizacje konstrukcyjne (kotły, turbiny czy pompy) od gospodarek cieplnych (w energetyce, w hutnictwie czy w koksownictwie), o aparaturze chemicznej nie mówiąc. A tu jeszcze dziekanat ogłasza nabór do nowej specjalizacji „energetyka jądrowa”, powstającej z inicjatywy profesora Stanisława Ochęduszki, szefa kluczowej na Wydziale Katedry Teorii Maszyn Cieplnych. Ja, absolwent liceum ogólno - kształcącego w Przemyślu, o klasycznych tradycjach jeszcze sprzed wojny, nie miałem bladego pojęcia co wybrać. Co innego koleżeństwo (żeby nie pisać: koleżanki i koledzy). Większość z nich pokończyła technika: energetyczne w Sosnowcu (Lalka, Irek, Mirek, Halina), mechaniczne w Bielsku Białej (Jurek Pisowicz - od roku śp), czy znane Śląskie Zakłady Naukowo Techniczne w Katowicach (Władek Mironowicz i kilku innych). Oni rozumieli konsekwencje wyboru i wybierali świadomie. Ku mojej rozpaczy, Władek i Jurek wybrali energetykę jądrową, na którą wstęp był obwarowany jakimś progiem ocen. Oni ten próg przekroczyli, a ja - nie! Ale ja, o zgrozo, bez nich, bez Jurka i Władka, nie istnieję – złożyłem wniosek. Ktoś przymknął oko, a może zabrakło chętnych (planowano 10-cio osobową grupę), zostałem zakwalifikowany i to dzięki temu zbiegowi okoliczności, z domniemaniem odstępstwa od zasad, polska energetyka jądrowa zyskała całkiem przyzwoitego specjalistę. A o „braku chętnych” będzie również później.
I tak, już w 1957 roku zaczęła się dla mnie polska energetyka jądrowa. Dla mnie, czyli historia subiektywna.
Najpierw nieco informacji o samych studiach. Były one o semestr dłuższe niż na pozostałych specjalizacjach, tj. nie 5 lat a 5,5 roku. Czyli łącznie, licząc od początku studiów, 10 semestrów wykładów, ćwiczeń i laboratoriów i 11-y semestr na prace dyplomową. Ale studia nie tylko nieco dłuższe ale i ciekawie sprofilowane.
Zaczęło się od dodatkowego, piątego, semestru matematyki: rachunek wariacyjny i algebra liniowa (szkoda, że nie było teorii prawdopodobieństwa). Zaraz potem dwa semestry fizyki jądrowej, wg podręcznika I. Kaplana. Wykładał profesor Zygmunt Klemensiewicz (brat Klemensiewicza – polonisty), który wrócił do kraju z Londynu, gdzie był profesorem na polskiej wyższej szkole technicznej. W Londynie, natomiast, znalazł się po bliżej mi nie znanej wojennej historii, a którą tak ogólnie określaliśmy mianem „Katyń”. (W tej kwestii Katyń, wspomniany wyżej Jurek, wiedział zapewne więcej, bo rozmawiał z profesorem w kontekście poszukiwań śladów ojca – oficera WP, który zniknął z życia syna już w 1939 roku; po latach Jurek odnalazł ten „katyński” ślad na cmentarzu w Charkowie.).
Po klasycznych podstawach dla inżynierów mechaników - energetyków cieplnych, takich jak: mechanika (trzy semestry: statyka, kinematyka, dynamika), metaloznawstwo, wytrzymałość materiałów (po teorię sprężystości i plastyczności), – „środek metacentryczny” na hydromechanice, wymiana ciepła (przewodzenie, konwekcja, promieniowanie), kotły i siłownie parowe, woda, turbiny parowe, pompy i sprężarki oraz gospodarka cieplna, pojawiły się wykłady specjalistyczne. Fundamentalny i obszerny (po 5 godzin w tygodniu przez dwa semestry) wykład „Fizyka Reaktorów”. W zgodzie z „Podstawą Teorii Reaktorów Jądrowych” autorstwa S. Glasstone & M.C. Edlund, prowadził dr inż. Tadeusz Świerzawski, świeżo po podyplomowych specjalistycznych studiach w Leningradzie. (Edek Kostowski – kolega z „grupy jądrowej”, a do końca profesor na naszym wydziale – poprawia mnie i utrzymuje, że nie w Leningradzie w a Moskwie na MEI; to tylko lepiej dla naszej sprawy!) Świerzawski wykładał również konstrukcje reaktorów i siłownie jądrowe. Osłony biologiczne, w oparciu o książki Rockwella i Komorowskiego (MISI), wykładał dr Władysław Łukaszek. Dr Czesław Graczyk prowadził nowość na wydziale – automatykę, podstawy wg Węgrzyna, a reaktorów jądrowych wg Schultza. Dr Czesław Folwarczny skoncentrował się na osobliwościach wymiany ciepła z wewnętrznymi źródłami ciepła. Na koniec, gdy dr Świerzawski wyjechał na stypendium, tym razem do Stanów Zjednoczonych, pojawił się Cyryl Dąbrowski. Postać barwna i dla mnie ze wszech miar pozytywna. Barwna m.in. dlatego, że „dr i inż.”, czyli doktor fizyki i inżynier budowlaniec. A pozytywna dla tego, że pokierował mną dalej, co w efekcie spowodowało zaangażowanie mnie „z marszu” do pracy w Instytucie Fizyki Jądrowej (IFJ) w Krakowie, w Zespole Budowy Reaktora Badawczego, tj. reaktora jądrowego przeznaczonego dla badań za pomocą wiązek neutronów. To ten reaktor, który mimo tego że nigdy nie powstał, nie pozwolił mi rozstać się ani z fizyką ani z techniką reaktorów jądrowych, czyli z tym, czego energetyka jądrowa bezwzględnie wymaga.
Ale wcześniej, w trakcie XI semestru z pewnym „hakiem”, w pięcioosobowym zespole, robiliśmy pracę magisterską „Koncepcja reaktora badawczego dla IFJ Kraków”.
Fizykę reaktora robił Jasio Szczurek – później Instytut Badań Jądrowych (IBJ) w Świerku, a potem któraś jego pochodna, powstała po roku 1981, w ramach niechlubnych represji postsolidarnościowych.
Ciepło to domena Władka Trojaka – po studiach trafił do Energopomiaru Gliwice, ale wkrótce opuścił nas na stałe.
Jurek Pisowicz wziął na siebie kontrolę i automatykę reaktora. Jurek, po krótkim epizodzie w IFJ wrócił do rodzinnego Bielska Białej i tam, z wielkim znawstwem oraz powodzeniem, odpowiadał za zaopatrzenie miasta w ciepło, dzisiaj nazywane „systemowym” (ciepło, nie miasto).
Władek Mironowicz policzył osłony biologiczne oraz zaprojektował pewne specyficzne rozwiązania służące zmniejszeniu narażenia radiacyjnego personelu, narażenia właściwego reaktorom basenowym. Władek „poszedł” w zastosowania radioizotopów w przemyśle. Trafił do Głównego Instytutu Górnictwa, doktoryzował się w Instytucie Techniki Jądrowej AGH: atomy znaczone do śledzenia ruchu cząstek węgla podczas sedymentacji. Potem, do końca swej aktywności zawodowej, przed i po „zmianie władzy”, znakomicie prowadził EMAG w Katowicach.
Mnie w udziale przypadła konstrukcja i namiastka koordynacji i z tym trafiłem do Krakowa.
Podsumowując ten rozdział mojej energetyki jądrowej muszę stwierdzić: skończyłem dobrą Uczelnię i, co nie mniej ważne, w dobrym otoczeniu.
1961 – 1972 KRAKÓW w tym DUBNA (1967 – 1972)
Tam w Krakowie, z perspektywy IFJ, a w szczególności w ramach zadań Zespołu Budowy Reaktora Badawczego, poznawałem i obserwowałem Instytut Badań Jądrowych (IBJ) w Świerku. Był to duży i niezaprzeczalnie znaczący intelektualny potencjał, reprezentujący wszystkie dyscypliny ważne dla energetyki jądrowej: fizyka neutronowa, ciepło, hydraulika, radiochemia, radiobiologia, elektronika. Zanim przypomnę niektóre nazwiska z tego znakomitego zespołu „jądrowej infrastruktury intelektualnej” pozwolę sobie na tezę, że zespół ten, wraz z Pragą czy Budapesztem, należał do ścisłej czołówki „fizyki i techniki reaktorów jądrowych” naszego ówczesnego „świata”. Świata zdefiniowanego dwoma parametrami: Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej i Układ Warszawski, a z oczywistych powodów świata zdominowanego przez Związek Radziecki.
Obiektem, ogniskującym krajowe zainteresowanie Świerkiem (IBJ), był radziecki reaktor badawczy typu WWRS o imieniu EWA (Eksperymentalny Wodny Atomowy). Eksploatacją, ale nie tylko eksploatacją, kierował Jerzy Aleksandrowicz – absolwent elektroniki medycznej Politechniki Warszawskiej. Sekundowali mu i współkierowali zakładem znakomici inżynierowie: Tadeusz Berens (niestety, atmosfera niepewności zaistniała po roku 1968, spowodowała, że wcześnie opuścił nasz kraj), Przemysław Szulc, Witold Byszewski, Jerzy Kozieł i inni.
O randze potencjału intelektualnego Świerku w zakresie fizyki i techniki reaktorów jądrowych świadczyła aktywność podczas cyklicznych konferencji „naszego ówczesnego świata”, opisująca przedsięwzięcia naukowe i inżynieryjne realizowane w Świerku. Powstał zestaw krytyczny MARYLA, powstały również: zestaw podkrytyczny HELENA i krytyczny AGATA i wreszcie badawczy reaktor. Była wiedza i doświadczenie dla zbudowania badawczego reaktora MARIA, przeznaczonego głównie do badań tzw. pętlowych, użytecznych energetyce.
W późniejszych latach na MARII podjęto przygotowania do pętlowych badań materiałów dla reaktora BRIG (Bystryj Reaktor Ionizirujuszczij Gaz) – projekt Instytuty Energii Atomowej
z Mińska (ZSRR). Projekt oryginalny i kontrowersyjny, bo z zamysłem zastosowania tlenków azotu (!) w jednoobiegowym cyklu: reaktor – turbina.
Prace te i wiele innych przedsięwzięć było dziełem zespołów specjalistów zgrupowanych wokół takich nazwisk jak: Janusz Mika, Roman Żelazny, Wacław Frankowski, Wacław Dąbek, Stefan Chwaszczewski, Krzysztof Żarnowiecki, Czesław Nycz, Andrzej Strupczewski i inni.
Również w Krakowie, w IFJ, w cieniu badań podstawowych, pracowano w dziedzinie zastosowań radioizotopów w przemyśle czy medycynie, a także doskonalono metody i narzędzia pomiarów dozymetrycznych. Z inicjatywy i pod kierunkiem Tadeusza Niewiadomskiego powstał szeroko zakresowy dozymetr termoluminescencyjny.
W „ramach Krakowa”, w latach 1967 – 1972, był Zjednoczony Instytut Badań Jądrowych (ZIBJ) Dubna. Trafiłem tam, do Laboratorium Fizyki Neutronowej (LFN), po odstąpieniu od zamiaru budowy reaktora badawczego w Krakowie. Był to niezwykle dla mnie ważki i interesujący etap pracy: „optymizacja wiązek neutronów” reaktora impulsowego IBR-2. Było to teoretyczne i eksperymentalne opanowywanie fizyki neutronowej, kriogeniki, próżni (a także: bridża i siatkówki) w towarzystwie licznych specjalistów dużej klasy, różnych nacji, z oczywistą dominacją tych z ówczesnego Związku Radzieckiego.
Jeżeli zostanie mi darowane to, że uważam siebie za jakiś fragmencik „polskiej energetyki jądrowej” to o Dubnej powinienem napisać jeszcze kilka zdań. Bo Dubna miała niewątpliwie znaczący wkład w przygotowanie mnie do „polskiej energetyki jądrowej”.
Reaktor IBR-2 był budowany w LNF, kierowanym przez noblistę I.M. Franka. Zespołem budowy reaktora kierował dr J.S. Jazwickij i główny inżynier Wołodia, tj. W.D. Ananiew – absolwent MEI (Moskowskij Energeticzeskij Institut). Za fizykę reaktora odpowiadał Żenia, tj. E.P. Szabalin – absolwent MIFI (Moskowskij Inżenierno Fiziczeskij Institut). Optymizacją wiązek neutronów kierował inny Wołodia, tj. W.M. Nazarow – „absolwent” przemysłu jądrowego, o którym to przemyśle Wołodia nigdy niczego mi nie powiedział, a z którego do Dubnej trafił z niesamowitym bagażem wiedzy i doświadczenia. Był jeszcze Paweł – P.A. Ławdanskij z Katedry Konstrukcji Specjalnych MISI (Moskowskij Isledowatielsko Stroitielnyj Institut), której szefował prof. Kamorowskij, autor książki eksploatowanej przez nas na studiach za wskazaniem dra Łukaszka.
Generalnie Dubna to bardzo dobra „uczelnia” i, podobnie jak to było w Gliwicach, bogata wspaniałymi ludźmi, których warto było „podpatrywać”.
W tamtym czasie, w niektórych uczelniach technicznych prowadzono w różnym zakresie studia specjalistyczne energetyce jądrowej przydatne. O politechnice Warszawskiej i Śląskiej już wiemy. Z czasem dołączyła krakowska Akademia Górniczo-Hutnicza i Politechnika Gdańska. Absolwenci tych studiów znajdowali zatrudnienie w różnych firmach inżynieryjnych, przygotowujących się do działań dla realizacji niewątpliwie nadciągającego zadania inwestycyjnego „Pierwsza Polska Elektrownia Jądrowa”. Były to: Energoprojekt (EP) Warszawa, EP Katowice, Instytut Techniki Cieplnej (ITC), Energopomiar Gliwice, Megadex, Instytut Automatyki Systemów Energetycznych (IASE) we Wrocławiu.
1972 – 1984 WROCŁAW - IASE
Życie zaniosło mnie do Wrocławia gdzie natrafiłem na prasową informację o zamiarze zatrudnienia przez Instytut Automatyki Systemów Energetycznych (IASE) specjalisty w zakresie energetyki jądrowej. Ja taką specjalizację posiadałem od dnia 14 kwietnia 1961, potwierdzoną dyplomem wydanym w Gliwicach dnia 9 maja 1961.
W IASE, wobec zbliżającej się decyzji o budowie elektrowni jądrowej, prowadzono prace studialne i analityczne, ukierunkowane na przygotowanie się do projektowania i wdrożenia automatyki bloku jądrowego. Poprzez modelowanie matematyczne rozpoznawano właściwości procesów zachodzących w głównym układzie technologicznym bloku oraz w technologicznych systemach bezpieczeństwa (pasywnych i aktywnych). Na tej podstawie powstawały koncepcje struktur systemów kontroli, sterowania i regulacji parametrów bloku jądrowego. W zespole pracowali obiecujący młodzi specjaliści. Zygmunt Jakubowski, który po kilkunastu latach wylądował w Monachium i tam zajmował się analizami bezpieczeństwa EJ. Był Staszek Kisielewicz; wszechstronny, który w późniejszym ABB Wrocław uporządkował wdrażanie regulatorów turbin. Krzysia Kowalskiego Siemens zagospodarował w realizacji turbin parowych. Janek Radzio nie zdążył wpisać się we wdrożenia, wcześnie nas opuścił, ale jeden wspólny patent zaliczyliśmy. Dla mnie szczególnie użyteczny okazał się Andrzej Drożdżal – matematyk po Podstawowych Problemach Techniki Politechniki Wrocławskiej. On uporządkował nam niezawodność: pojęcia, parametry, struktury niezawodnościowe i matematyczne odwzorowanie tychże. Wszystko to niezbędne dla ilościowych analiz porównawczych struktur różnych obiektów! O wartości tej wiedzy, tej umiejętności, przekonałem się w następnym etapie mojej energetyki jądrowej. Bliżej o tym, za chwilę, bo na razie nie mogę pominąć Janusza Pollaka – szefa. To on z dobrym wyczuciem potrzeb i sposobności skompletował zespół, w którym pracowało mi się dobrze i, jak się później okazało, również pożytecznie dla polskiej energetyki jądrowej.
Jeszcze parę spostrzeżeń o tamtym czasie.
• Finansowanie. Korzystaliśmy wtedy ze środków budżetowych ujętych w ramy „programów resortowych”, „problemów węzłowych” czy „programów rządowych”. Dobrze, że były, ale niedobrze, że były takie nie wymagające, takie „dziurawe”, takie bez egzekucji. Wystarczało napisać program merytoryczny oraz plan finansowy, na koniec roku przedstawić sprawozdanie, na ogół z wnioskiem, że wskazana jest czy wymagana kontynuacja prac, i już! Zaplanowane środki trafiały do sprawozdających. Przypuszczam, że taka luźna dyscyplina merytoryczna i finansowa, per saldo, nie wyszła nam na dobre. Dzisiaj widzę różne tego symptomy i zastanawiam się, czy np. blok 900 w Elektrowni Jaworzno nie jest ofiarą tamtej atmosfery?
• W ramach naszego problemu węzłowego (04.1.2 – automatyka elektrowni jądrowych) cieszyliśmy się współpracą z Instytutem Energetyki (EGU) w Pradze. Przekonałem się wtedy o roli mobilizujących warunków pracy. W Czechosłowacji pracował już wtedy reaktor A1 w Jaslavskich Bohunicach (około 100MW, grafitowy, chłodzony CO2). Tamże budowała się „Ve jedniczka”, tj. elektrownia z reaktorami WWER. A my w dalszym ciągu żyliśmy w sferze studiów i analiz. Zobaczyłem wtedy, że równowaga Warszawa - Praga – Budapeszt, o której pisałem na początku tego tekstu, to już nie równowaga. Było od kogo się uczyć, było kogo naśladować. Wtedy to, kierownictwu IASE zaproponowałem, by wobec ograniczonej stypendialnej oferty MAEA z Wiednia, młodszym kolegom zasugerować staże w EGU. Propozycja niezbyt się spodobała, wywołała uśmieszki: wszak korony to nie waluta, a Praga to jednak nie Monachium czy Paryż.
• Pomimo braku równowagi w zakresie oczekiwań ze strony krajowej, nie istniejącej energetyki jądrowej, koledzy z IBJ mieli się czym pochwalić. Warto wspomnieć o detektorach neutronów - rozszczepieniowych komorach jonizacyjnych, które znalazły uznanie u radzieckiej ekipy uruchomieniowej, prowadzącej eksperyment krytyczny pierwszego reaktora WWER-440 w Elektrowni Kozłoduj w Bułgarii (1974). Również systemy elektroniczne powstałe w Świerku znajdywały zastosowania w „naszym świecie”, ot choćby dla późniejszej modernizacji systemu kontroli i automatyki reaktora IBR-2 w Dubnej. Pracowano w dziedzinie szumowej diagnostyki stanu urządzeń technologicznych.
• Na potrzeby tego tekstu, w którym opisuję moje widzenie polskiej energetyki jądrowej, powróćmy na chwilę do przywołanego już roku 1974. Już wtedy – czerwiec 1974 (słynne mistrzostwa świata w piłce nożnej w Monachium, zakończone dla nas doskonałym trzecim miejscem) w Bułgarii uruchomiono pierwszy reaktor WWER-440 Elektrowni Jądrowej Kozłoduj. Po eksperymencie krytycznym, podczas pleneru z pieczeniem barana i czerwonym winem, spytałem szefa radzieckiej ekipy uruchomieniowej „kiedy wracacie do domu?” Odpowiedział: „Nie znaju, niekomu ostawit’ stanciju.”
1984 – 1990 WROCŁAW – CNPAE
W pierwszych latach dekady 1980-90, jeszcze w IASE, doczekaliśmy się startu inwestycji: EJ Żarnowiec. Przypomnę, że uruchomienie pierwszego reaktora w EJ Kozłoduj to rok 1974, a w Czechosłowacji pracowała już EJ Jaslavskie Bohunice. Na Węgrzech ruszył Paks – docelowo 4 bloki WWER-440, a w NRD pracowały już dwie elektrownie z reaktorami WWER. Z Energoprojektu Warszawa dostaliśmy zlecenie na projekt automatyki pierwszego bloku z reaktorem WWER-440 i z turbiną z Zamechu na licencji BBC, z generatorem Dolmel o mocy 465 MWe. Zlecenie trafiło do realizacji w Zakładzie Projektowo Wdrożeniowym, kierowanym przez doświadczonego inżyniera Włodzimierza Turewicza, a ten zaprosił mnie do prowadzenia tego projektu, ale już w strukturach szerszego przedsiębiorstwa - Centrum Naukowo Produkcyjnego Automatyki Energetycznej (CNPAE).
Prace z narastającą intensywnością trwały do czasu zamknięcia projektu EJ Żarnowiec, tj. do 1990 roku. Warto przypomnieć kilka charakterystycznych momentów tej pracy.
Wiodącą instytucją projektową było GBSiP Energoprojekt Warszawa, z generalnym projektantem Jerzym Bijakiem w roli głównej. Z jego ramienia, sprawy elektroenergetyki i automatyki nadzorował Cyryl Walkowiak, który po początkowym okresie nieskrywanej nieufności do mnie, uznał naszą współpracę za właściwą i owocną. Znalazło to odzwierciedlenie w zakresie powierzonych nam (CNPAE) zadań. Oczywiście w uzgodnieniu i za aprobatą LOATEP.
LOATEP (Leningradzki Otdieł Atom Tiepło Elektro Projekta) – generalny projektant EJ Żarnowiec, odpowiedzialny wobec swoich władz (i świata) za bezpieczeństwo radzieckiej technologii jądrowej wdrażanej na terenie Polski. LOATEP, a w szczególności tamtejszy szef projektu Żarnowiec – J.A. Roleder, po zapoznaniu się z kompetencjami naszego inżynieringu (bardzo się przydała również „niezawodność” z czasów IASE), a także z walorami technicznych środków automatyki jakimi dysponowaliśmy i jakie zamierzaliśmy zastosować w Żarnowcu (poznali system MASTER pracujący na 12 blokach Elektrowni Bełchatów), powierzył nam bardzo obszerny projekt automatyki. Nasz projekt obejmował kompletne części wtórne wszystkich układów technologicznych: głównego – stanowiącego o wytwarzaniu energii i technologicznych systemów bezpieczeństwa, których zadaniem było niedopuszczenie do rozszczelnienia elementów paliwowych w wypadku zaistnienia niesprawności w układzie głównym. (Charakterystyką tych technologicznych systemów bezpieczeństwa jest to, że one nie pracują, one mają być i to być zdolne do pracy, gdy zajdzie taka potrzeba, ze wszystkimi następstwami z takiej charakterystyki wynikającymi: inwestycyjnymi i eksploatacyjnymi.) O ile dobrze pamiętam to automatyka układów wentylacji technologicznych oraz układów ścieków, była przypisana Energoprojektom. Energoprojekt odpowiadał również za tzw. system lokalizacji, tj. zespół przedsięwzięć technicznych zapewniających zlokalizowanie ewentualnego wycieku z pierwotnego obiegu chłodzenia reaktora.
Nie sposób pominąć roli formującego się równolegle zespołu Elektrowni Jądrowej „Żarnowiec” w budowie. Całością kierował dyrektor Lech Hryckiewicz. Dobrze go zapamiętałem, bo podczas tzw. konsultacji w LOATEP żywo kibicował nam dla wprowadzenie MASTERa do Żarnowca. Automatykę prowadził Franciszek Wołodźko, później naczelny w Elektrowni Połaniec. Bardzo ceniłem sobie współpracę z kolegami z Zespołu przygotowania eksploatacji, zwłaszcza z szefem Zespołu Jerzym Hołownią. Natomiast z kolegą Władysławem Kiełbasą, wtedy specjalistą w tym Zespole, do dzisiaj z przyjemnością konsultuję różne aspekty naszej energetyki jądrowej.
W CNPAE w projekt automatyki Żarnowca było zaangażowane około 60 osób. Kompletowanie zespołu nie było łatwe, nie było za dużo chętnych. Różne były tego powody. A to negatywny stosunek do energetyki jądrowej w ogóle, a po Czarnobylu zwłaszcza. Dało się odczuć również niechęć do ZSRR i szerzej do Rosji jako takiej. Panowała obawa, że zaangażowanie w projekt z nadmiarowo przypisywaną mu poufnością, zamknie drogę do wyjazdów na finansowo korzystne projekty eksportowe. Temu ostatniemu udało się prosto zaradzić – dodatek motywacyjny zrobił swoje, a resztę załatwił niezwykle prężny, kompetentny i z dużym autorytetem nowy szef – Edek Szkultecki.
Równolegle do projektu Żarnowiec, rozpoczęliśmy przygotowania do EJ Warta – 4 x 1000 MWe, a w ramach INTERATOMENERGO przygotowania do wspólnego (RWPG) stworzenia nowoczesnego ASU TP (Awtomatizirowannoj Sistiemy Uprawlenija Technologiczeskim Processom) bloków jądrowych 1000 MWe. Projekt prowadził IPU (Institut Problem Uprawlenija) z Moskwy.
1990 MOMENT ZWROTNY
Niestety, dla nas w Polsce, wszystkie te działania zostały przerwane w roku 1990. Nastąpiło zatrzymanie i odwrót od energetyki jądrowej. Było po temu kilka powodów i to racjonalnych powodów, chociaż niekoniecznie racjonalnych z mojej osobistej perspektywy. Spróbuję przywołać niektóre z nich:
• Energetyka jądrowa to inwestycja kosztowna, a w kraju „nie przelewało się”.
• Ustąpił dokuczliwy 20-y stopień zasilania, zaniknął deficyt energii elektrycznej, prawdopodobnie w konsekwencji przyhamowania produkcji zbrojeniowej.
• Górnictwo węgla kamiennego miało się nieźle, a chciało mieć jeszcze lepiej.
• Czarnobyl oczywiście zrobił swoje, to zrozumiałe, ale wyjaśnienia Czarnobyla już nie. Winien był wodór, który się zapalił, winien był grafit który się zapalił, ale dlaczego się zapaliły, tego już nie mówiono. Jak diabeł święconej wody unikano stwierdzenia „wybuch jądrowy”. Słaby, nieudolny, ale wybuch! Bo jak inaczej wytłumaczyć fakt, że w ciągu 4 sekund moc wzrosła 100 razy? (Inne dane mówią: 1000 razy w 11 sekund). To musiała być nadkrytyczność (lub w pobliżu tego „nad”) na neutronach natychmiastowych! Kluczono, byle tylko z określeniem „reaktor jądrowy” nie kojarzyć słowa „wybuch”. W rezultacie tej katastrofy wszystko co jądrowe radzieckie/rosyjskie miało cechy czarnobylskie! A przecież gros radzieckiej/rosyjskiej energetyki jądrowej to reaktory typu PWR (w naszej części świata nazywane WWER), tj. takie, w których odparowanie wody, poprzez zanik spowolnienia neutronów, prowadzi do zatrzymania reakcji rozszczepienia i to pomimo równoczesnego ubytku pochłaniania neutronów. Natomiast w Czarnobylu, w reaktorze RBMK, gdzie za spowolnienie neutronów odpowiada głównie grafit - przeciwnie. Odparowanie wody, poprzez ubytek pochłaniania neutronów, prowadzi do intensyfikacji reakcji rozszczepienia. I stąd te 100 razy w 4 sekundy! W tym klimacie, dla bardziej zapalczywych i nawiedzonych, energetyka jądrowa to zbrodniczy wymysł „żydokomuny”! To nie budowało klimatu „pro jądrowego”. A co w to miejsce? Z odpowiedzi na takie pytanie nawiedzeni czuli się zwolnieni. I w konsekwencji mamy to co mamy.
• Odczuwało się zmierzch Związku Radzieckiego – podstawowego dostawcy zasadniczych komponentów EJ – to nie wróżyło sukcesu inwestycyjnego.
• Po latach widać jeszcze jeden powód zamknięcia tamtej energetyki jądrowej. Elektrownia jądrowa to daleko nie wszystko, jest jeszcze paliwo: świeże i wypalone, wymagające znaczącej infrastruktury technicznej i intelektualnej. Tego nam brakowało i tego nie mamy. W takiej sytuacji potrzebny jest partner, z którym „jest nam po drodze” na całe dziesięciolecia. Życie pokazało, że nie powinien to być ZSRR czy Rosja, od których zależymy już: ropą, gazem, a nawet węglem.
ZJAZD
„I w konsekwencji mamy to co mamy.” A co mamy postaram opisać z pozycji już tylko obserwatora.
Po zamknięciu Żarnowca liczyłem się z pożegnaniem z zatrudniającym mnie CNPAE. Inwestycje siadły, a wśród nich zamknięto i mój obiekt. Z pobliskim piekarzem uzgodniłem, że jeżeli trzeba będzie, zatrudni mnie do prostych, ale deficytowych bo uciążliwych, robót: worki z mąką, nocna pora. Na szczęście nie zaistniała taka konieczność, bo w CNPAE zaproponowano mi marketing! Coś nowego, co nadciągało wraz z przeżywaną zmianą ustrojową. Tak więc parę spostrzeżeń z pozycji marketingowca najpierw CNPAE, potem CNPAE SA i w końcu, już do emerytury, ABB. W ABB marketing miałem urozmaicony wielce ciekawą funkcją Project Managera (2003 – 2005) zadania polegającego na modernizacji dwóch bloków w elektrowni Bierezowskaja w Białorusi. Bloki te były przeznaczone do tranzytu energii z „Moskwy do Berlina”. Po drodze jest Polska, musiały więc spełniać wymagania PSE, a te honorowały reguły UCTE. A gdzie aspekt jądrowy?
W Mińsku w BIEŁNIPI poznałem ludzi pracujących na rzecz białoruskiej EJ z reaktorem WWER-1000.
2010
Ministerstwo Gospodarki wystawia do publicznej oceny PPEJ (Program Polskiej Energetyki Jądrowej) opracowany przez zespół kierowany przez panią v-ce minister Hannę Trojanowską. Zapowiadało się dobrze, wszak pani minister znajomość energetyki jądrowej pogłębiała w czeskiej Pradze. Zainteresowanie PPEJ było spore. Wpłynęło około 60 opinii, w tym jedna od osoby fizycznej. Pozwalam sobie przywołać część ogólną tej opinii:
UWAGI
do projektu dokumentu pod nazwą Program Polskiej Energetyki Jądrowej
Szanowni Państwo,
za swój obowiązek uważam podzielić się moimi spostrzeżeniami, jakie nasunęły mi się w trakcie zapoznawania się z projektem dokumentu pod nazwą Program Polskiej Energetyki Jądrowej, opracowanym przez Pełnomocnika Rządu ds. Polskiej Energetyki Jądrowej w Ministerstwie Gospodarki.
Uwagi podzieliłem na dwie grupy:
A. Uwagi ogólne
B. Uwagi do niektórych fragmentów tekstu.
A. Uwagi ogólne
Dokumentu pod nazwą Program Polskiej Energetyki Jądrowej powinien koncentrować się na zadaniu, dla realizacji którego, Pełnomocnik został powołany.
W dużym uproszczeniu, takie zadanie wyobrażam sobie w przybliżeniu tak: „w takim to a takim czasie, w polskim systemie energetycznym mają być wprowadzone do eksploatacji takie to a takie moce pochodzące z elektrowni jądrowych i wskazane jest, by moce te były rozmieszczone tam a tam”.
W konsekwencji:
• w Programie nie należy uzasadniać celowości budowy energetyki jądrowej – to już postanowione.
• w Programie zbędne są rozważania, niebędące istotą energetyki jądrowej, tj. infrastruktura sieci przesyłowej – tym zajmuje się PSE Operator
• Rozważania o zasobach paliwa jądrowego i o ewentualnym ich zagospodarowaniu w kraju nie są istota energetyki jądrowej – to należy do kompetencji przemysłu paliwowego (wydobycie, hutnictwo, metalurgia itd.)
W rozwinięciu takiego rozumowania jak wyżej, proponuję:
1) Usunąć z „Programu..” wszystko to, co nie jest programem rozwoju energetyki jądrowej, a tylko służy uzasadnieniu celowości wprowadzania energetyki jądrowej, a mianowicie:
• Prognozę zapotrzebowania
• Zasoby wszelakie
• „Zeroemisyjność” (nawiasem – symbol „CO2” jest w Programie wielokrotnie częściej spotykany niż np. skrót PWR)
• Koszty wszelakie
• Problemy sieci.
2) Zdefiniować, jaką (jak ambitną) energetykę jądrową zamierzamy budować: „pasywną” czy „aktywną”.
Konfrontacja światowego zaawansowania energetyki jądrowej z aktualnym krajowym zaangażowaniem w energetykę jądrową prowadzi do wniosku, że to, na co nas stać i co nam jest dzisiaj potrzebne, to tworzenie „pasywnej” („konsumpcyjnej”) energetyki jądrowej. Mówiąc „pasywna” chcę odróżnić ją od „aktywnej”, czy „kreatywnej” energetyki jądrowej, rozwijanej w krajach przodujących w tej dziedzinie.
Budowanie w Polsce „aktywnej” energetyki jądrowej miało miejsce parędziesiąt lat temu – reaktor Maria jest tego świadectwem.
Zakres i rozmach przygotowywania infrastruktury (szkolenia, badania itp.) powinny być podporządkowane postulowanemu zdefiniowaniu: „pasywna” czy „aktywna”.
3) Podstawowy tekst Programu uwolnić od różnego rodzaju informacji o charakterze technicznych i zamieścić je w Załącznikach.
W Załącznikach będzie dobre miejsce na to, by w sytuacji niewątpliwego „szumu informacyjnego”, porządkować wiedzę o pewnych osobliwych, a zarazem ważnych, aspektach energetyki jądrowej (generacje, awarie, cykl paliwowy itp.).
Wrocław, 22.09.2010. A. Nawrocki
A potem było już tylko gorzej
2011 - 2012
Parę lat temu przeglądałem projekt dokumentu „Strategia Energetyczna Polski do roku 2030”, sporządzony przez Ministerstwo Gospodarki (MG). Zapoznałem się też z poprawioną wersją tego dokumentu. Zauważyłem, że Strategia całkiem znaczące miejsce przypisuje energetyce jądrowej – chyba na poziomie 20% krajowego zapotrzebowania na energie elektryczną, tj. za spalaniem, ale przed hydroenergetyką i przed Odnawialnymi Źródłami Energii (OZE). Rozumiem, że zaobserwowane późniejsze działania MG, takie jak opracowanie i dyskusja dwóch dokumentów: „Program Polskiej Energetyki Jądrowej” i „Prognoza Oddziaływania na Środowisko projektu Programu Polskiej Energetyki Jądrowej” to nic innego, jak przejawy wdrażania Strategii. Tych przejawów jest więcej, ale ja, amator, obserwuję tylko niektóre i tylko sporadycznie; zdarzyło się również, że uczestniczyłem w społecznych konsultacjach obu dokumentów.
Ostatnio zwrócono moją uwagę na zapis rozmowy z dnia 7 września 2011 r., jaką na antenie Sygnałów Dnia (Polskie Radio – Jedynka), red. Grzegorz Ślubowski przeprowadził z vice premierem Waldemarem Pawlakiem. Premier powiedział m.in.: „Natomiast na pewno po wydarzeniach w Fukushimie wszyscy widzimy potrzebę większej dbałości o bezpieczeństwo i na pewno jeżeli byłaby kontynuacja programu nuklearnego w Polsce, to trzeba mówić o znacznie większych wymogach bezpieczeństwa, żeby nie było ryzyka nuklearnego, jakiegoś przecieku czy skażenia.”
Różne zdania towarzyszące dyskusji zapisałem tak (PTJ VOL55 Z.1 2012):
W maju tego roku, Profesor Mirosław Dakowski, w audycji zatytułowanej "Rozmowy niedokończone" (Radio Maryja), mówił na temat "Energetyka rozproszona a jądrowa".
Profesor Dakowski przedstawił się jako zdecydowany przeciwnik energetyki jądrowej ale zastrzegł, że nie jest energetykiem, ale jest „fizykiem rozszczepieniowym”. Profesor, co oczywiste, przekonywująco zreferował zagrożenia jakie są właściwe reaktorom jądrowym, których istotą jest właśnie reakcja rozszczepienia. A ja po raz pierwszy słuchałem kompetentnego przeciwnika energetyki jądrowej.
Przy okazji charakteryzowania energetyki jądrowej profesor wskazywał również na spotykane działania nieetyczne, nie służące przejrzystości procesów decyzyjnych. Zrozumiałem profesora, że jest przeciwnikiem nie tylko energetyki jądrowej, natomiast sądzę, że profesor zgodzi się co do tego, że działania nieetyczne, o których dosyć często się słyszy, nie są zarezerwowane wyłącznie dla reakcji rozszczepienia.
Kiedyś przeczytałem artykuł pt. „Nie śpieszmy się z atomem” (Przegląd, 22 lutego 2009 r.).
Prof. Ludwik Tomiałojć zwraca w nim uwagę na potrzebę rozwijania „energetyki obywatelskiej” tj. małej, różnorodnej, innej niż duża – państwowa. Zgoda – taką małą trzeba rozwijać, ale skąd ten tytułowy apel? W artykule nie ma tezy, że ta mała energetyka zastąpi dużą (to już dobrze), ale jest tylko nieumotywowana niechęć do „atomu” wyrażona choćby tylko tytułem artykułu. Lobbowanie małej energetyki wcale nie musi się odbywać „kosztem atomu”.
Niedawno prof. Andrzej Strupczewski mówił (wnp.pl – 14-09-2011), że w Polsce „jest miejsce zarówno dla energetyki jądrowej, jak i dla …”. Intuicyjnie podzielam zdanie profesora, ale wolałbym, by nie mówić o „miejscu dla…”, a o ewentualnej konieczności posiadania energetyki jądrowej. Energetyka jądrowa jest trudna i droga. Jeżeli nie jest konieczna – nie robić, ale jeżeli jest – robić, byle kompetentnie.
2020
Ktoś ze środowiska sprzyjającego energetyce jądrowej, zwrócił moją uwagę na dokument pod nazwą Program Polskiej Energetyki Jądrowej (PPEJ). Zajrzałem do dokumentu i z ciekawości i z obywatelskiego obowiązku, bo nie marzy mi się „powtórka z rozrywki” czyli ewentualny 20-ty stopień zasilania, a dzisiaj dodatkowo ukraszony zmianami klimatycznymi, które to zmiany spalaniu wcale niemało zawdzięczają.
Zajrzałem, przeczytałem i siadłem do pisania (trochę bez entuzjazmu) swego zdania na temat tego PPEJ A.D. 2020. Przypomniałem sobie jednak, że nie muszę się męczyć. Mam przecież na dysku swoje uwagi sprzed 10-ciu laty, do ówczesnego (A.D.2010) PPEJ, wydanego pod kierunkiem ówczesnego Pełnomocnika Rządu ds. energetyki jądrowej, Pani Minister Trojanowskiej z ówczesnego Ministerstwa Gospodarki. Pamiętam, że te moje uwagi były wtedy przez autorów tamtego PPEJ zauważone – zamieszczono je w dokumencie zbierającym wszystkie uwagi wszystkich zainteresowanych wówczas instytucji.
Ponieważ uwagi sprzed 10-ciu laty nie straciły prawie niczego na aktualności pozwalam sobie przytoczyć je w załączniku do niniejszego pisma. Ale by nie zanudzać, załączam tylko część, tj. „Uwagi ogólne”.
Dzisiaj co najwyżej, można i należy mocniej podkreślić dwie najważniejsze kwestie:
1. Niech PPEJ nareszcie przestanie w PPEJ uzasadniać potrzebę PPEJ! A uzasadnia poprzez odwołania do zero emisyjności CO2, do osobliwości energii elektrycznej
wytwarzanej przez wiatraki czy przez fotowoltaikę, poprzez relacjonowanie stanu EJ na świecie.
2. Niech PPEJ zajmie się wreszcie organizacją realizacji zadania jakie na PPEJ nałożył zapewne, rządowy program zaopatrzenia naszego kraju w energię elektryczną. To tam PPEJ znajdzie podstawowe oczekiwania operatora systemu elektroenergetycznego wobec PPEJ, tj. ile GW, na kiedy te GW mają być do dyspozycji operatora systemu i jakie te GW mają mieć cechy, tj. w jak dużych jednostkach, w jakim stopniu i zakresie mają reagować na wymagania operatora dla zapewnienia bezpieczeństwa systemu elektroenergetycznego.
2021 - HTR
Moja reakcja na tekst z Gazety Wyborczej:
Na stronie 7. Gazety Wyborczej z dnia 25 sierpnia 2021 znalazłem tekst zatytułowany „Minister Czarnek od reaktorów atomowych”.
Tekst w większości poświęcony nie „atomowej” aktywności ministra, a jego aktywności na polu organizacji edukacji i nauki w naszym Kraju. Aktywności z pozycji „ministra edukacji i nauki od 2020 roku”. Troje autorów tekstu przywołuje różne zdania różnych ludzi na temat ministra: „zajmuje się wszystkim innym, tylko nie edukacją”, „nie ma czasu skomentować stanowisko radnych w Małopolsce w sprawie stref wolnych od LGBT”. Dalej są pytania o punkty szczepień w szkołach, o zmiany kadrowe w Departamencie ds. Programów Nauczania i Podręczników, są zapowiedzi ministerialnej walki z niebezpiecznymi treściami, zwłaszcza lewackimi, czy też zapowiedź likwidacji pedagogiki wstydu w podręcznikach. Do tego wszystkiego jest coś o współpracowniku kwartalnika „Christianitas”, o Centrum Edukacyjnym Archidiecezji Warszawskiej, czy o Ordo Iuris.
O „atomowej aktywności” ministra mówi jedynie pani Wanda Nowicka z Lewicy i „zastanawia się czy chodzi o coś więcej, czy tylko o kasę.” Mowa jest również o „włosach jeżących się na głowie… gdy osoba niemająca żadnych kompetencji (chodzi oczywiście o brak kompetencji „atomowych”) dostaje tak odpowiedzialne stanowisko.”
Pora wrócić do początkowego zdania omawianego tekstu i przypomnieć o jakie odpowiedzialne stanowisko chodzi. Otóż „Przemysław Czarnek został powołany na „wiceprzewodniczącego rady do spraw rozwoju technologii wysokotemperaturowych reaktorów atomowych chłodzonych gazem.” A dalej Lewica komentuje – „Żarty się skończyły.”
Otóż nie, droga Lewico, żarty wcale się nie skończyły, żart trwa. Bo program rozwoju technologii wysokotemperaturowych reaktorów jądrowych (bo nie atomowych, a poprawnie - jądrowych) w naszym wydaniu to jeden wielki żart!
Wysokotemperaturowe reaktory jądrowe (HTR) chłodzone gazem były „w polu widzenia” świata już ponad 50 lat temu. Równolegle do naszych niegdysiejszych przygotowań do budowy EJ Żarnowiec, w ramach modnych wtedy „problemów węzłowych” czy „programów rządowych”, reaktorami HTR zajmował się dr Edward Obryk – interesujący fizyk teoretyk. Dr Obryk, sadzę że kompetentnie, rozpoznawał tę kwestię w dwóch aspektach:
(1) zapotrzebowanie na produkt HTR, tj. na gaz o temperaturze dochodzącej do 1000C
(2) osobliwości i trudności techniczne realizacji konstrukcji HTR.
Rozpoznanie to, zostawiło w mojej pamięci taki oto obraz:
(1) Owszem, są takie przemysłowe procesy technologiczne, w których czynnik gazowy o temperaturze rzędu 1000C jest wielce pożądany. Ale procesy te, zarówno ze względów na swój charakter jak i ze względu na ekonomię, nie mogą sobie pozwolić na niestabilność pracy jaka może się im przydarzyć z powodu niestabilności dostawy, kluczowego dla procesu, gazowego czynnika o temperaturze rzędu 1000C. A przecież, nadrzędne ponad wszystko bezpieczeństwo jądrowe, taką niepożądaną niestabilność dostawy wykluczyć nie pozwala!
(2) Urządzenie wytwarzające produkt o temperaturze rzędu 1000C stawia nietrywialne wymagania materiałowe. Jeszcze nie ekstremalne, ale nie trywialne, które w połączeniu z nadrzędnością bezpieczeństwa jądrowego, doprowadziły w świecie do radykalnej wstrzemięźliwości w przestrzeni HTR. Najwytrwalsi dosyć długo zmagali się z konstrukcją elementów paliwowych, ale w końcu chyba dali za wygraną. A gdzie my w tym wszystkim? 50 lat temu, a i jeszcze trochę później, gdy w ramach RWPG i pod „skrzydłami” ZSRR, „Warszawa” wraz z Berlinem, Budapesztem i Pragą (kolejność alfabetyczna) była w pierwszej lidze fizyki i techniki reaktorowej naszej części świata, to dzisiaj, w żadnym wypadku, w niej nie jest. Gdzie jesteśmy – nie wiem, ale chyba nie wyżej niż niegdyś „Sofia”, gdy po uruchomieniu w roku 1974 pierwszego reaktora WWER w EJ Kozłoduj, od szefa radzieckiej ekipy uruchomieniowej, usłyszałem; „nie kamu astawit’ stanciju”.
Wracam teraz do żartu, czyli do początku omawianego tekstu z GW. Są tam dwie liczby: 0,5 mld zł – koszt zaprojektowania pierwszego reaktora (mowa o HTR) i 2,0 mld zł – koszt budowy (tegoż HTR). Czyż relacja „4” między kosztem zaprojektowaniem a kosztem budowy nie jest dobrym żartem? Natomiast nie jest żartem 60 mln zł przekazane do NCBJ na projekt podstawowy reaktora. Suma nie wielka, stać nas na to. Przecież „utrzymywanie pod parą” pewnej grupy ludzi o „atomowych” kwalifikacjach, może się nam niebawem przydać. Mogą nawet w tym celu, robić projekt podstawowy HTR – to też pouczające zajęcie! Wszak na horyzoncie mamy „6 – 9 GW jądrowych” (oczywiście nie żadne tam, bardzo trudne HTR, a dobrze przez świat opanowane PWR/WWER). 6 – 9 GWe jądrowych zapisano w dokumencie pt.: „Polityka Energetyczna Polski 2040”, przyjętym przez Rząd w lutym 2021. Jeżeli w tej materii nic się od lutego zmieniło, to żartów nie ma i trzeba się pilnie brać do poważnej roboty.
Natomiast „rada do spraw rozwoju technologii wysokotemperaturowych reaktorów atomowych chłodzonych gazem” niech pozostanie żartem, pożytecznym żartem. Może się przyczynić do odciągnięcia pana Czarnka od destrukcji edukacji i nauki. Na ten cel warto poświęcić i większe pieniądze. Wszak destrukcja edukacji i nauki, a zwłaszcza edukacji, to straty na pokolenia!
Na koniec tej historii przywołam jeszcze fragment felietonu Redaktora Marka Bielskiego zatytułowanego „MIĘDZY SCYLIĄ PROGNOZOWANIA A CHARYBDĄ POŻĄDANIA, CZYLI AUTORYTETÓW SLALOM Z PRZESZKODAMI”, zamieszczony w Postępach Techniki Jądrowej (PTJ VOL.64 Z.1 2021):
Celem Programu Polskiej Energetyki Jądrowej (PPEJ) jest budowa i oddanie do eksploatacji w Polsce elektrowni jądrowych o łącznej mocy zainstalowanej od ok. 6 do ok.9 GWe w oparciu o sprawdzone, wielkoskalowe, wodne ciśnieniowe reaktory jądrowe generacji III(+).
Przeczytałem i pomyślałem: kto ten akapit oprotestuje? I na szczęście nie czekałem długo! Redakcja PTJ opublikowała nader rzeczowy list Pana Andrzeja Nawrockiego do niej skierowany, w którym m.in. czytamy:
Niestety, dokument PPEJ wielce mnie rozczarował! Nie znalazłem w nim należytego opisania oczekiwań polskiej elektroenergetyki od polskiej energetyki jądrowej. Trudno bowiem, za „należyte” uznać te „6-9GW. (…) Zastanawia również tak duże niezdecydowanie oczekiwań, bo aż 3 GW!
Warto może jeszcze dodać, że Redaktor Bielski (Przegląd Techniczny, Warszawa) jako motto swego felietonu przywołał słowa Jimi Hendrixa: „Now if 6 turned out to be 9 I don’t mind, I don’t mind”.
2022
Jeszcze tekst dra inż. Andrzej Mikulskiego (ostatnio Państwowa Agencja Atomistyki, a wcześniej IBJ). Przytaczam tylko streszczenie:
ENERGETYKA JĄDROWA W POLSCE W 2022 ROKU – PRÓBA PODSUMOWANIA NUCLEAR ENERGY IN POLAND IN 2022 – THE ATTEMPT TO SUMMARIZE Andrzej Mikulski [Artykuł opublikowany w PTJ nr 4/2022, s.9-13
Streszczenie: Artykuł stanowi próbę podsumowania co wydarzyło się w energetyce jądrowej w Polsce do końca listopada 2022 roku. Ofertę na budowę pierwszej elektrowni złożył koncern EDF już w październiku 2021 roku, podobną ofertę złożyła koreańska firma (KHNP) w kwietniu 2022 roku, a na ofertę firmy Westinghouse i Bechtel czekaliśmy do połowy września br. Potem ocena ich potoczyła się błyskawicznie i już 2 listopada rząd zaakceptował ofertę amerykańską. Kilka dni wczesnej podpisane zostało w ekspresowym tempie memorandum z koreańska firma KHNP na budowę drugiej elektrowni w Zespole Elektrowni Pątnów-Konin-Adamów tym samym rezygnując z planowanej wcześniej budowy tam małych reaktorów modułowych. W lipcu niespodziewanie został odwołany minister Piotr Naimski ze stanowiska Pełnomocnika Rządu ds. struktury energetycznej. Równolegle do działań dotyczących reaktora wielkoskalowego można było obserwować działania w zakresie małych reaktorów modułowych. Dwie firmy, KGHM oraz spółka Synthos/Orlen (OSGE) złożyły zapytania do Państwowej Agencji Atomistyki o zawartość raportu bezpieczeństwa. Jeszcze wcześniej Sejm uchwalił nowelizację Prawa Wodnego, tak by można było złożyć raport środowiskowy oceniający dwie lokalizacje nadmorskie do GDOŚ, który to urząd zapowiedział ogłoszenie decyzji do końca czerwca 2023 r. Trwają spotkania środowiskowe na terenie przyszłej budowy w gminie Choczewo i sąsiednich sołectwach.
2023
Tekst dra Mikulskiego bardzo ułatwił mi przygotowanie 20-o minutowego odczytu na temat stanu energetyki jądrowej, który na zaproszenie SEP wygłosiłem w NOT Wrocław 20-go stycznia 2023. Przywołałem podkreślenia ze streszczenia i uzupełniłem niektórymi stwierdzeniami z tekstu pełnego:
• Raport środowiskowy liczy 4540 stron, w tym „spis autorów liczy pełne 10 stron”!
• Ocena merytoryczna trzech ofert „pozostaje niejawna i nie wiemy kto ją przeprowadzał.”!
• „Ocena ofert potoczyła się błyskawicznie…nie wiemy kto ją przeprowadzał ani nie znamy szczegółowych kryteriów”!
• „…udał się do Korei Południowej, gdzie podpisane zostało, jak można sadzić w ekspresowym tempie, memorandum…”!
• „…umowa…o wartości 60 mln zł. na realizację kolejnej partii prac projektowych związanych z budową w Świerku doświadczalnego reaktora HTRG.”!
To, że energetyki jądrowej nie mamy - to wiemy, ale z tego co wyżej widać wyraźnie, że i na horyzoncie jej nie widać!
Od roku 1957 mija 66 lat. W niedzielę 29.01.2023. o godzinie 11.06, podczas mszy świętej w moim kościele parafialnym przy Alei Pracy, od mojej córki Marty, dla której głównie piszę tę historię, dostałem SMS. Za jej aprobatą, nim właśnie zakończę tę historię:
wroclawskiefakty.pl/politechnika-wroclawska-stawia-na-energie-jadrowa-nowy-kierunek-na-uczelni
Wrocław, styczeń 2023. Andrzej Nawrocki
